Boeing KC-135 Stratotanker

KC-135 Stratotanker, Boeing tarafından yapılmış ve 55 yılı aşkın süredir hizmet vermekte olan bir yakıt ikmal uçağıdır. KC-135R Stratotanker uçaklarından Türk Hava Kuvvetleri envanterinde de 7 adet bulunmaktadır

KC-135 Uçağının geliştirilmesi:

KC-135 Öncesi:

KC-135 Stratotanker öncesinde Birleşik Devletler Hava Kuvvetlerinde KC-97 Stratofreighter tipi Tanker uçakları görev yapmaktaydı. KC-97’ler C-97 uçaklarının modifiye edilerek yakıt ikmal uçaklarına dönüştürülmesiyle ortaya çıkmıştı. İlk uçuşunu 1951 yılında yapan bu uçak kendisi de biraz ilginçtir. Uçak jet yakıtı kullanmadığından kendi yakıtını ayrı ikmal yapılacak yakıtı ayrı depolarda tutar. Bu uçağın yerine proje açılmasının sebebi ise SAC bünyesinde türbin motorlu B-52 Stratofortress uçaklarının kullanılmaya başlanmış olmasıdır. İki uçak arasındaki performans farkı dolayısıyla B-52’nin, piston motorlu KC-97’den yakıt ikmali yapabilmesi için perdövites hızına yakın bir süratte seyretmesi gerekmekteydi.  Birazda gelişen teknolojiden ötürü 1978 yılında emekli edilmiştir.

1951-1956 yılında üretilen bu uçaktan 811 tane üretilmiştir. Amerika Birleşik Devletlerinin dışında İsrail ve İspanya da bu uçağın kullanıcısı olmuştur.

KC-135’in Geliştirilmeye Başlaması:

Kardeşi olan Boeing 707 uçağı gibi KC-135 Stratotanker uçağı da Boeing in 367-80 uçağından geliştirilmeye başlanmıştır. KC-135’in görünüşü Boeing 707’ye benzer, ancak daha dar bir gövdeye sahiptir ve Boeing 707’den daha kısadır.

1954 yılında Birleşik Devletler Hava Kuvvetlerine bağlı Stratejik Hava Komutanlığı (SAC) jet motorlu tanker uçak için bir ihale açtı. Lockheed şirketi L-193 uçağıyla Boeing ise KC-135 uçağıyla ihaleye girdi. Lockheed şirketinin uçağı L-193 ihaleyi kazandı fakat Boeing’in teklifi olan KC-135 zaten uçabildiğinden ve iki yıl önce teslim edilebileceğinden Hava Kuvvetleri Sekreteri Harold E. Talbott Lockheed’in tasarımı üretilinceye kadar 250 KC-135 tanker sipariş etti. Sonrasında USAF iki tanker tasarımını da ayrı ayrı üretmek yerine sadece KC-135 Stratotanker üretimine yöneldi.

Üretilen ilk uçak 1956 yılının Ağustos ayında uçtu ve üretilen ilk Stratotanker Haziran 1957 de Kaliforniyadaki Castle Hava Kuvvetleri üssüne teslim edimiştir. Üretilen son KC-135 1965 yılında Birleşik Devletler Hava Kuvvetlerine teslim edilmiştir.

KC-135 in kendisinden büyük farklılıklar içeren iki versiyonu daha üretildi. Bu iki versiyon RC-135 Rivet Joint ve EC-135 Looking Glass uçaklarıdır. RC-135’ler Birleşik Devletler Hava Kuvvetlerinde hala görev yapmaktadırlar. RC-135 ler yeni üretimle 2060 lı yılları görecekken EC-135’lerin yerini ise E-6 uçağının almıştır.

Türkiye’nin KC-135 Serüveni

Türkiye Neden Tanker Uçağa İhtiyaç Duydu:

1990’lı yıllarda Yugoslavya’nın parçalanmasıyla Bosna’da tansiyon gittikçe artmaktaydı. Tansiyonun artmasıyla birlikte taraflar arasındaki kriz 6 Nisan 1992 tarihinde savaşa döndü. Bu durumun giderek kötüleşmesiyle birlikte 30 Ağustos 1995 tarihinde NATO tarafından Sırp hedeflerine yönelik “Kararlı Güç Harekatı” isimli harekat başlatıldı.

Bu harekâta NATO bünyesinde Türk Hava Kuvvetleri de katılmıştır. 10 filodan 167 uçak bu harekâtlara iştirak ederek Bosna’da 35.000 saat uçmuş ve uluslararası alanda son derece önemli bir başarıya imza atmışlardır. Bu harekâta Türk Hava Kuvvetleri İtalya’daki Aviano üssünde konuşlu F-16’lar ve Bandırma’dan kalkan F-16 uçakları ile iştirak etmiştir. Fakat harekâta Türkiye’den katılan uçakların Bosnaya vardıkları zaman havada kalış süreleri epey kısa kalıyordu.

Bu durumu gören Türkiye, Türk Hava Kuvvetleri’nin vurucu gücünü oluşturan F-16 ve F-4E uçaklarının menzillerini arttırmak, kriz anlarında herhangi bir zafiyetin yaşanmaması ve Türk Hava Kuvvetlerine stratejik bir güç çarpanı kazandırmak için tanker uçağı projesi başlattı.

KC-135 Stratotanker ALIMI:

Türk Hava Kuvvetleri uçak tipi olarak Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri envanterinde olan KC-10 Extender ve KC-135 Stratotanker uçaklarını incelemeye ve değerlendirmeye başladı. İnceleme ve değerlendirmelerin sonunda Hava Kuvvetleri yetkilileri KC-135 Stratotanker uçaklarını seçti. Türk yetkililer AMARC deposuna giderek 7 adet KC-135A tipi uçağının alımına karar verildi. Bu uçaklar, ABD kongresi tarafından Güney Kanat Yardımı kapsamında Türk Hava Kuvvetleri’ne hibe edilmiştir.

KC-135″R” MODERNİZASYONU:

KC-135A’nın eskimesinin üzerine Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri KC-135R’leri modernize ederek KC-135R olarak adlandırmıştır. . KC-135R tipinin özelliği, sahip olduğu CFM56-2B motorlarıdır. Bu motorlar sayesinde A tipine kıyasla R tipi KC-135’ler %30a varan yakıt tasarrufu, daha fazla güç ve menzil kazanmıştır.  Türkiye’de aldığı 7 adet KC-135A’nın KC-135R modeline modernize edilmesini istemiştir. Bu proje için Boeing’e yaklaşık 300 milyon dolar ücret ödenmiştir.

KC-135R’LERİN GELİŞİ:

Türk Hava Kuvvetleri, Boeing tarafından 3 yıl sürecek KC-135R tadilatı ve modernizasyonu sırasında, havada yakıt ikmali kabiliyetinden mahrum kalmamak amacıyla, 62-3512 ve 62-3568 kuyruk numaralı 2 adet KC-135R uçağını Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri’nden 1995 yılında kiraladı.

24 Temmuz 1995 tarihinde uçaklar 4. Ana Jet Üs Komutanlığına gelerek yapılan törenle envantere alındı. KC-135R uçaklarının 1998 yılında gelmeye başlamasıyla bu kiralık KC-135ler geri iade edildi.

58-0110 kuyruk numaralı ilk KC-135R 1997 yılının sonlarında teslim alındı. Son gelen uçak ise 1998 yılının yaz aylarında teslim edilmiştir. Uçaklar 10. Ana Jet Üs Komutanlığında 101. Asena Filo bünyesinde görev yapmaya başlamışlardır.

KC-135R’LERİN ENVANTERE GİRMESİNDEN SONRA GEÇİRDİĞİ MODERNİZASYON VE BAKIMLAR:

PACER CRAG MODERNİZASYONU:

Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri ellerindeki KC-135R’leri PACER CRAG(Compass, Radar and GPS) projesi kapsamında modernize etmesiyle Türk Hava Kuvvetleri de uçakları modernize etmek istedi. Çünkü eğer uçaklar eski aviyoniklerle uçmaya devam ederlerse hem yedek parça sıkıntısı oluşacaktı (uçuş emniyeti açısından zafiyet yaratır) hem de eski aviyonik sistemlerin hava sahası kısıtlamalarından etkilenecekti. Bu durumun önüne geçmek için Türk KC-135’lerinin de PACER CRAG modernizasyonuna tabi tutulması kararlaştırıldı.

ABD’de bu modernizasyona tabi tutulan 58-0110 kuyruk numaralı ilk uçak, 18 Eylül 2000 tarihinde 10. Ana Jet Üssüne intikal etti. Daha sonra sırayla envanterdeki bütün KC-135R tanker uçakları PACER CRAG modernizasyonuna tabi tutuldular.

KC-135R uçaklarına modern anlamda sayısal bir kokpit kazandırma ve ayrı bir seyrüsefercinin görev yapma zorunluluğunu ortadan kaldırma amacıyla ele alınan Pacer CRAG modernizasyonu kapsamında, uçaklara renkli hava radarı ekranı, Genişletilmiş Trafik Çarpışma Önleme Sistemi, Geliştirilmiş Yer Tahmin ikaz sistemi, GPS ile ilintili Seyrü Sefer sistemi, Çok Fonksiyonlu Ekran, FMS-800 Uçuş Kontrol Sistemi, Kokpit Ses Kaydedicisi(CVR) ve Uçuş veri kaydedicisinden oluşan bir kokpit aviyonik yenileştirme seti monte edildi.

Böylece KC-135R uçaklarında bulunan eski analog kokpit, 21.yüzyılda da bu uçakların rahatlıkla görev yapmalarını sağlayacak şekilde modernize edilmiş oldu. Uçakta görev yapan mürettebat sayısı,ayrı bir seyrüseferciye gerek kalmaması nedeniyle üçe indi. Seyrüsefercinin sorumluluğu, pilot, yardımcı pilot ve boom operatörü arasında paylaştırıldı.

Bu yeni modernizasyonla Azaltılmış Dikey Ayrım Minimumu (Reduced Vertical Seperation Minima-RVSM) teçhizatına sahip olundu ve RVSM hava sahasını kullanma imkanı sağlandı.

FASBAT BAKIMLARI:

Kısaca FASBAT Bakımlarından bahsedecek olursak FASBAT eski nesil uçakların gövde ve kanatlarda çatlak gibi yapısal sorunların belirlenmesi ve gerekli parçaların değiştirilmesi amacıyla 5 yılda bir yapılan kontrollerdir.

KC-135R uçaklarının FASBAT bakım zamanın gelmesiyle ortaya bir sorun çıktı. Türkiye’nin KC-135’lerin FASBAT bakım tesisi yoktu. Bu durumun acilen giderilmesi için çalışmalar başlatıldı. Bu çalışmalar neticesinde, Türk Hava Kuvvetleri’nin envanterindeki büyük gövdeli uçakların FASBAT işlemlerini uzun yıllardır başarıyla gerçekleştiren Kayseri 2.HİBM Komutanlığı görevlendirildi ve gerekli tüm hazırlıklar yapılmaya başlandı.

Komutanlık tesislerinde bulunan ve C-130 gibi büyük nakliye uçaklarının bakım ve onarımlarının yapıldığı bir hangar, KC-135R uçağını da içine alacak şekilde tadil edildi. İlk KC-135R (62-3539 kuyruk numaralı)tanker uçağı, 2.HİBM Komutanlığı tarafından FASBAT işlemleri yapılmak üzere Eylül 2002’de teslim alındı ve 9 buçuk aylık bir çalışma sonucunda 20 Haziran 2003 tarihinde birliğine teslim edildi.

Fasbat Bakımı Nasıl Yapılır:

Bu bakım kapsamında, ilk olarak bakım girişinde uçağın durumunu anlamaya yönelik sıcak keşif kontrollerini yapılır. Ondan sonra uçak hangara alınıp büyük kumanda elemanlarını, yatay ve dikey kuyruğu sökülüp yıkama öncesi hazırlıkları yapılır. Ondan sonra uçağın genel yıkamasını yapılıp tamamıyla boyası sökülür. Uçağın boyası söküldükten sonra ilgili iş kartları gereği uçağın soğuk keşif işlemleri denilen detaylı kontrolleri yapılır. Bu kontroller sonucunda tespit edilen aksaklıkları giderilir. Aksaklıkların paralelinde bakım onarım işlemlerini yapılır. Bakım onarım yapılıp tespit edilen bütün aksaklıklar giderildikten sonra uçağını montaj işlemlerini yapılarak hangar içi fonksiyon kontrollerini gerçekleştirilir ve ardından uçak tekrar boya hangarına verilir. Boya ve markalama işlemleri tamamlandıktan sonra motor çalıştırma ve uçuş hattı fonksiyon kontrollerini yapılarak uçağın bakım işlemlerini tamamlanır. En son olarak uçuş ekibi tecrübe uçuşu yaparak uçağın faaliyetini bildirir eğer bir sorun yoksa uçak birliğine teslim edilir.

Türk Hava Kuvvetlerinin Yakıt İkmal Geçmişi

KÖRFEZ SAVAŞI

Türk pilotları, havada yakıt ikmali işlemi ile ilk olarak Körfez Savaşı’ndan sonra tanıştılar. Birinci Körfez Savaşı’ndan sonra oluşturulan “Operation Provide Comfort” harekatında görev alacak Türk F-16 ve F-4 pilotları havada yakıt ikmali konusunda ABD’li öğretmenlerden eğitim aldılar. Daha sonra uzun yıllar İncirlik’e intikal ederek Operation Provide Comfort ve sonrasında adı “Operation Northern Watch” olan harekatlara katılan Türk pilotları, Türk hava sahası içinde görev yaparak, E-3 AWACS uçaklarına himaye görevlerini yerine getirdiler. 

KOSOVA SAVAŞI

Kosova harekatında ise Türk pilotları, NATO görevlerinde Uzun Muharebe Hava Devriye görevlerinde, aynı sortide defalarca havada yakıt ikmali yaparak bu konudaki tecrübelerini pekiştirdiler. O görevlerde ABD Hava Kuvvetlerine bağlı tanker uçaklarından yakıt ikmali yapan Türk pilotları, sahip oldukları kabiliyetleri NATO kapsamındaki bu harekatta sergileme şansını yakaladılar.

Türk F-16’ları bu harekatta 182. Filo (Atmaca) ve 191. Filo (Kobra) ile boy gösterdi. Büyük başarılara imza atan pilotlarımız taktir topladı. Ayrıca Türk F-16’ları bu harekatta F-16’ların havada kalma rekorunu kırdı. Harekatın başladığı gece uçan ve sabaha karşı İtalya’nın Ghedi Hava Üssü’ne dönüş yapan Üsteğmen Erkan Salman ve Üsteğmen Oğuz Yeten tam 9,5 havada kalarak F-16’ların tehdit koşullarında havada kalma rekorunu kırdılar.

Nato Tatbikatlarında KC-135 Stratotanker ‘ler farklı uçaklara yakıt ikmali yaptılar.

2011 LİBYA OPERASYONU:

NATO’ nun Libya’ ya yönelik silah ambargosu kapsamında 2 Nisan 2011 tarihnde bölgede bulunan Ankara feribotuna Dalaman, Bandırma ve İncirlik Hava üslerinden kalkan 12 adet F-16 ve 4 adet KC-135R uçağı tarafından koruma sağlandı ve F-16 savaş uçakları yaklaşık 1330 km’ lik gidiş- dönüş mesafesini tanker uçakları ile havadan yakıt ikmali yaparak gerçekleştirdi.

TERÖRLE MÜCADELE HAREKATLARI

Alındığı günden itibaren Türk Hava Kuvvetleri’nde KC-135 ‘ler iç güvenlik ve terör harekatlarında gerek yurt içi, gerek yurt dışı operasyonlarda savaş uçaklarına yakıt ikmali sağlayıp havada kalış sürelerini arttırmışlardır.

SURİYE VE LİBYA OPERASYONLARI

Son yıllarda oluşan Arap Baharının etkisiyle çatışma ortamlarına dönüşen Suriye ve Libya da yürütülen operasyonlarda savaş uçaklarının menzil problemleri yakıt ikmali yapılma yöntemiyle aşıldı.

Türk Hava Kuvvetleri 17 Nisan 2020 tarihinde Doğu Akdeniz’de 11 adet F-16, 3 adet KC-135, 1 adet E-7T ve bir adet de C-130 uçaklarıyla tatbikat yaptı. Bu tatbikatla Doğu Akdeniz’de de hava saldırısı yapılabileceği denendi.

KC-135R’nin Teknik Özellikleri

• Yapımcı Firma ve Ülke : Boeing / ABD

• Motor Adedi, Gücü: Tipi Yüksek By-Pass Turbofan (CMF imali) 4xF-108-(CF-100)

• Ağırlığı Boş: 50 Ton

• Maksimum Yükle Ağırlığı: 145 Ton

• Boyu : 39.26 m. BOM. Kapalı 41.53 m. BOM. Açık 47.55 m.

• Genişliği : 39.88 m.

• Yüksekliği : 12.70 m.

• Yakıt Kapasitesi Dahili : 92 Ton (52 Ton ikmal)

• Maksimum Hızı : 350 Knot (0.9 Mach)

• Havada Kalış Süresi: S/S Gayeli: 15 Saat ikmal için: 8 Saat

• Menzili : 2,419 km, boş uçuşta 17,766 km

• Tavanı : 50.000 feet

• Taşıma Kapasitesi: Personel 80 (Oturarak 58)

• Yük Askeri: 37.5 Ton / Normal: 35 Ton

Bir önceki yazıma buradan ulaşabilirsiniz