F-104 Starfighter

F-104 Lockheed üretimi olan bir süpersonik savaş uçağıdır. Kod adı StarFighter’dır. Soğuk savaş sırasında süpersonik önleme uçağı olarak üretilen bu uçak ilerde hemen hemen her görevde yer almıştır. Başlangıçta Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri için geliştirilen bu uçak 1958’den 2004 yılını kadar bir çok ülkenin envanterine girmiştir.

F-104 ‘ün Geliştirilmesi:

F-104 Starfighter öncesi ve İlk Prototipler:

Hikâyenin başlangıcı İkinci Dünya Savaşı’nın bitişine ve Kore Savaşına kadar uzanıyor. İkinci Dünya Savaşının ardından Sovyet Hava Kuvvetlerinin elindeki savaş uçaklarının sayısı ve niteliği ABD Hükümetini endişelendirir. Bunun üzerine F-94 ve F-86 gibi jetler geliştirilir. Fakat Kore Savaşında F-86 jetlerinin Mig-15’lere karşı ezici bir üstünlük sağlayamaması Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri’ni yeni bir jet arayışına itti.

Lockheed Martin’in İleri Gelişim Programlarının mühendislik ve araştırma Başkan yardımcısı Clarence L Kelly Johnson 1951 yılının Kasım ayında Birleşik Hava Kuvvetlerine bağlı hava üslerine giderek Amerikan pilotlarla görüştü. 1951 yıllarında Amerikan pilotları F-86 jetleri ile Mig-15’lerle savaşıyordu. Birçok pilot Amerikan jetlerinin büyük ve karmaşık yapısından ötürü Mig-15’lere karşı üstünlük kuramadıklarını belirttiler. Pilotlar, özellikle yüksek hıza sahip ve yüksek irtifaya çıkabilen mükemmel performansa sahip küçük ve basit bir uçak istediler.

Johnson, ABD’ye döndüğünde böyle bir uçağın tasarımına başladı. 1952 yılının Mart ayında ekibi topladı. Ekip 100’den fazla uçak tasarımını inceledi. Bu tasarımlar 8.000 lb (3,600 kg) ağırlıktan başlayıp, 50,000 lb (23,000 kg)’ ye kadar uzanıyordu.

Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri F-100 savaş uçağını tamamlayacak bir avcı uçağı için tasarım istedi. 1952 yılında Johnson tasarımı Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri’ne sundu. Diğer tasarımlara karşı başarılı olan Lockheed’e 12 Mart 1953’te iki prototip için geliştirme sözleşmesi verildi ve bu ilk prototiplere XF-104 adı verildi.

Hızlı bir şekilde çalışmalara başlandı. Ekip Nisan sonunda incelemeye hazır bir modelle ve kısa bir süre sonra iki prototip üzerinde çalışmaya başladı. Bu arada, J79 motoru hazır olmamasından ötürü her iki prototip J-79 motorları yerine Armstrong Siddeley Sapphire’ın lisanslı bir versiyonu olan Wright J65 motorunu kullanmak üzere tasarlandı. İlk prototip 1954 başlarında tamamlandı ve ilk olarak 4 Mart’ta Edwards hava üssünde uçtu. 4 Mart’ta Lockheed’in test pilotu Tony Levier ilk resmi uçuş için XF-104’ü uçurdu fakat iniş takımları toplanamadığından XF-104 sadece 21 dakika havada kaldı.

Geliştirilmiş YF-104

XF-104 prototipinin üzerine yapılan testlerin sonucu olarak bir sonraki varyant olan YF-104A uzatıldı. YF-104A ve sonraki modeller, daha büyük GE J79 motorunu barındırmak için XF-104’ten 5 fit 6 inç (1,68 m) daha uzun oldular. YF-104A bir adet General Electric J79 motoru, modifiye edilmiş iniş takımı ve modifiye hava girişleri ile donatıldı. YF-104 başlangıçta GE XJ79-GE-3 turbojet motoru ile uçtu, daha sonra motor iyileştirilmiş olan J79-GE-3A ile değiştirildi.

30 Mart 1955 ‘te Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri uçak üzerinde daha fazla uçuş testi yapmak için 17 adet YF-104A sipariş etti. İlk YF-104 17 Şubat 1956’da uçuşunu yaptı. Lockheed, bu test dönemi boyunca YF-104A’da, uçak gövdesini güçlendirmek, süpersonik hızda yön stabilitesini artırmak için bir ventral yüzgeç eklemek ve iniş hızını azaltmak için bir sınır katmanı kontrol sistemi (BLCS) kurmak gibi bir çok değişiklik yaptı. J-79 motorunun afterburner (artyakıcı) da iken problem yaşaması ve AIM-9 Sidewinder füzesinin eklenmesinden ötürü seri üretimde gecikme yaşanmıştır.

Üretilen ilk F-104A 28 Ocak 1958′ de teslim edildi.

F-104A Uçağının Tasarımı

Uçak Gövdesi

F-104 Starfighter ‘ın gövdesi paslanmaz çelik ve titanyum gibi metallerden oluşuyordu. F-104 diğer uçaklardan farklı radikal bir kanat tasarımına sahipti. Dönemin jet avcı uçaklarının çoğu, aerodinamik performans, kaldırma kuvveti, yakıt ve ekipmanlara sağlanan iç alan gibi farklı şeyleri bir arada makul bir dengede tutan ok açılı kanat veya delta kanat tiplerine sahipti. Lockheed şirketi testler esnasında süpersonik uçuş için en etkili şeklin küçük, ince ve düz kanatlar olduğunu gördü. Kanatlar tasarlanırken o kadar ince tasarlanıldı ki yerde bakım yapan görevliler zarar görmesin diye bakımlarda üzerilerine koruyucu yerleştirilmek zorunda kalındı. Kanatların inceliğinden ötürü iniş takımları ve yakıt tankları gövdeye yerleştirildi. Uçak artyakıcılarını kullanarak +7G çekebilme yeteneğine sahip oldu.

Motor

F-104 Starfighter yan taraflarındaki hava girişleriyle beslenen bir adet General Electric üretimi J-79 turbojet motora sahipti. İlk üretilen F-104’ler 1.7 Mach hıza çıkabiliyordu. Sonrasında motorlar daha güçlü motorlar olan J-79-10 motorlarıyla değiştirildi. Bu motorlar sayesinde F-104’ler 2 Mach hıza çıkma kabiliyeti kazandı.

Silahlar:

F-104’ün temel silahı 20 mm kalibreye sahip M61 Vulcan makineli topuydu. Fakat ilk üretilen M61 makineli topların besleme şeritlerinden kaynaklanan bir sıkıntıdan ötürü motorlarda FOD (Yabancı Madde Hasarı) oluşmaya başladı. Bu sıkıntı M61A1 makineli toplarda giderildi ve F-104C’ lerden itibaren uçaklara bu top takılmaya başlandı. F-104C’lere fazladan pylonlar da eklendi.

Aviyonikler

İlk üretilen F-104’ler temel düzeyde bir AN/ASG-14T1 radara, TACAN ve AN / ARC-34 UHF telsize sahipti. Atış kontrol radarı kalem demetli bir antenden oluşuyordu. Radarın ilk versiyonları 20 mil’e kadar bir menzile sahipken sonraki modellerle bu mesafe 40 mil’e kadar ulaştı. Radar ayrıca ECM parazitlenmesine karşı dirençliydi.

F-104 ‘ün Hikayesi:

F-104’ün Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri’nde Kullanımı:

1958 Tayvan Boğazı Krizi:

1958 yılının Ağustos ayında, F-104 ‘ler operasyonel olalı sadece birkaç ay sonrası, Çin Hava Kuvvetleri Tayvan’ın karşısındaki adalara 200 civarı Mig-15 ve Mig-17 yerleştirdi. 10 Eylül 1958 tarihinde F-104’ler C-124 Globemaster II kargo uçakları ile taşınarak Tayvan’a geldi. F-104 savaş uçakları Tayvan ve Çin anakarası arasında Mach 2 hızlarında uçuşlar yaptı. 6 Ekimde ateşkes imzalanana kadar F-104 ‘ler çok ciddi bir caydırıcılık oluşturdu.

1961 Berlin Krizi:

Soğuk savaşın sert noktalarından biri olan 1961 Berlin Krizinde dönemin ABD Başkanı John F. Kennedy Sovyetlerin hamlelerine cevap olarak 148.000 Ulusal Muhafızı ve yedek personeli aktif göreve aldı. 1961 yılının Ekim ayında F-104’ler Avrupaya konuşlandırılmaya başlandı. Tıpkı Tayvan Krizinde olduğu gibi doğrudan bir mücadeleye girmedi fakat varlığıyla güçlü bir hava üstünlüğü sağladı.

Vietnam Savaşı ve F-104C

Lockheed mühendisleri F-104 Starfighter uçağını yüksek hıza çıkarmak için kanatları avcı uçaklarında pek rastlanılmayan bir şekilde minimum yüzey alanına sahip olacak şekilde tasarlamıştır. Buna ek olarak gene avcı uçaklarına pek olmayan T şeklinde bir yatay stablize eklenmiştir.

Sıkıntı burada başlıyordu. F-104A’nın çok büyük bir dönüş yarı çapı vardı. Bu dönüş yarıçapının büyük oluşu bir avcı uçağı için tam bir felaketti. Buna ek olarak F-104A’ün ince ve küçük kanat yapısından ötürü uçağın hava tutunma hızı çok yüksekti. Lockheed mühendisleri uçağı modifiye ederek F-104C savaş uçağını ortaya çıkardı. Fakat değişen bir durum yoktu, sıkıntılar devam ediyordu. Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri uçağı gene de teslim alıp kullanmaya başlar. Fakat Hava Kuvvetleri’nden gelen şikayetler bitmez.

Vietnam Savaşında uçaklar F-105 Thunderchief avcı-bombardıman uçağını Mig-17 ve Mig-21 savaş uçaklarına karşı korumak amaçlı F-104’ler Vietnam’a konuşlandırıldılar. F-104’ler ayrıca, Kuzey Vietnam kıyılarında devriye gezen EC-121D Warning Star Havadan Erken Uyarı uçakları için koruma sağlama görevini üstlendiler.

Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri F-104C savaş uçağını Vietnam’da avcı rolünde kullanmaya çalıştı. Fakat sonuç çok kötü olunca uçaklar Vietnamdan çekildi.

Avcı Uçağından Önleme Uçağına

Bu konuyu ele almak için F-104 Starfighter ‘den öncesine 1950’li yıllara gitmek ve önleme uçağı kavramını incelememiz gerekir.

Önleme uçağı (İngilizce: Interceptor), düşman uçaklarının görevlerini yerine getirmesini engellemek üzere tasarlanmış savaş uçağı türüdür. Özellikle bombardıman uçaklarına ve keşif uçaklarına karşı kullanılırlar.

1950’li yılları incelersek Dünya üzerinde yeni bir savaş hegemonyası hakimdi: Soğuk Savaş

Amerika Soğuk Savaşın ilk yıllarında bombardıman gücü çok yüksek olan Sovyet Bombardıman filolarını durdurmak için önleme uçakları geliştiriyordu. Birleşik Devletler Hava Kuvvetlerinde de o dönem F-102 Delta Dagger önleme uçaklarını hizmete almaya başlar fakat F-102 Soğuk Savaşın baş döndüren hızına yetişmeyecektir. Çünkü F-102 sadece clean yani yakıt tanksız halde ses hızının üstüne çıkabilecek bir kabiliyete sahipti. Hemen F-102’lerin güçlendirilmesi için bir proje açılır fakat proje tamamlanana kadar yeni Sovyet bombardıman uçaklarına karşı önleme uçuşu yapacak uçak eksikliği oluşur. Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri kurmaylarının aklına hemen F-104 Starfighter uçağı gelir. Çünkü F-104 Starfighter iyi bir avcı uçağı karakteristiği taşımamasına rağmen önleme uçağı için gayet iyi özelliklere sahipti. Hızlı irtifa alıp, hızlı uçabiliyordu, harbe hazırlığı yüksekti ve radarıyla bombardıman uçaklarını tespit edebiliyordu. Bu haliyle F-106 savaş uçağı geliştirilene kadar F-104’ler çok başarılı önleme uçuşları gerçekleştirir.

F-104’ün Avrupa Macerası:

Lockheed Skandalı ve F-104G

F-104 Starfighter ‘ler her ne kadar önleme uçağı olarak kullanılsa da sipariş sayıları beklenenin çok altında kalmıştı. F-104’ün başka ülkelere pazarlanması gerekliydi fakat Avrupa yeni bir savaştan çıkmıştı. Böylesine sadece önleme yapabilen bir uçak almak çok saçmaydı. Buna ek önleme uçağı kategorisinde English Electric üretimi Lightning uçağı mevcuttu.

Lockheed şirketi uçakları satabilmek için F-104’lerin yeni üretim tesisini Avrupa’da oluşturacaktı. Fakat bu durumda da beklenen siparişler gelmeyince Lockheed şirketi ülkelerin hükümetlerine ve silahlı kuvvetlerine rüşvet teklif etti.

Hikayenin başlangıcı ise 1950’li yılların dayanıyordu. Nato ittifakının üyesi olan Batı Almanya, Hava Kuvvetlerini yeniden canlandırmaya ve Nato’ya daha fazla katkı yapmaya karar verdi.  Amerika’dan çoğunluğu askeri yardım olarak gelen F-84 ve F-86 uçakları yerine Hava kuvvetlerini son teknoloji uçaklarla donatmayı düşünüyordu. Batı Almanya’nın savaş uçağı tedarik ihalesine katılan diğer uçaklar English Electric Lightning, Saunders-Roe SR.177, Dassault Mirage III ve Grumman F-11 Tiger idi. İhaleyi ise rüşvetle F-104 savaş uçağı kazandı.

F-104 çok rollülük için çeşitli modifikasyonlara tabi tutulmuştur. Uçak yapısal olarak güçlendirildi, yatay stabilizesi yenilendi. Uçağa havadan havaya ve havadan yere radar modlarına sahip, yer haritalama, kontür haritalama ve arazi kaçınma modlarına sahip olan Autonetic NASARR F-15A-41 radarı ve Litton LN-3 ataletsel navigasyon sistemi takıldı. Uçağın yükleme noktası (pylon) sayısı arttırıldı. F-104’ün bu modeline Germany’nin baş harfinden ötürü F-104G dendi.

İlk başlarda sadece Batı Almanya için F-104’ler üretilecekken başka ülkelerinde dahil olmasıyla F-104 4 ana grupta Avrupa’da üretilmeye başlandı. Almanya’da MBB çatısı altında, Hollanda Fokker,Dordrech ve Aviolanda çatısı altında, Belçikada SABCA ve Fairey gruplarının çatısı altında son olarakta İtalyan FİAT çatısı altında üretilmeye başlandılar.

İlk F-104G uçuşunu 5 Ekim 1960 tarihinde gerçekleştirdi, teslimatlara da 1961 yılının Mayıs ayında başlandı. Hizmete girişi erkene almak için bir miktar uçak Amerika’da üretildi.

Uçakların kazalarının fazla oluşundan ötürü fırlatma koltukları Martin Baker yapımı koltuklarla değiştirildi.

İtalyan F-104’leri

F-104S İtalyan Hava Kuvvetleri tarafından açılan AWX (her türlü hava şartında görev yapabilen önleme uçağı) tasarım yarışmasını kazanmıştır. Lockheed tasarımı olan CL 980 (sonraları F-104S), Mirage III, McDonnell Douglas F-4 Phantom, Northrop F-5 ve North American F-100’ün katıldığı yarışmada birçok değerlendirmeden sonra seçilmiştir.

F-104S 52.69 kN kuru, 79.45 kN “afterburner”lı itiş gücüne sahip daha güçlü motorlarla donatılmıştır. Bu motorla birlikte F-104S F-104G’den %13 daha güçlü bir uçak olmuştur. Motorların ilave hava ihtiyacını karşılamak için hava emiş oluklarının yanlarına ilave kapakçıklar yerleştirilmiştir.

F-104S’ler iki ayrı konfigrasyonda üretildiler. İlki sadece av odaklı F-104S ASA iken ikincisi av/bombardıman odaklı olan F-104S A SA/M konfigrasyonuydu.

F-104S F-104G’den radar donanımı ile de ayrılmaktadır. Kullanılan NASARR R-21G/H radarı hareketli hedef indikasyonu ve izleme yeteneği ile orta menzilli radar güdümlü füzelerle kullanıma uyumludur. Diğer F-104 Starfighter modelleri ise yalnız infrared(ısı) güdümlü havadan havaya füzeler kullanabiliyordu. R21G/H radarı aynı zamanda yer kontur haritası ve arazi takip modları ile uçağa av-bombardıman özellikleri sağlıyordu. Hava alış oluklarının altına iki pilon, kanat altında dört kanat uçlarındaki iki pilon ve gövde altındaki bir pilon ile toplam pilon sayısı dokuza çıkarılmıştır. Kuyruktaki ventarl kanatçık daha büyük bir kanatçık ile değiştirilmiş, yanına iki küçük kanatçık ta ilave edilmiştir. Av-bombardıman görevinde ise 9 pilonda 3400 kg bomba, napalm tankları veya güdümsüz roket podları taşıyabilmektedir. F-104S’lerin av odaklı versiyonu olan F-104S ASA’da Aim-7 Sparrow füzesi atabilmek için M61 topu sökülmüştür.

Üretimi yapan FIAT, 246 tane F-104S üretti. Bu uçakların 40 tanesi Türk Hava Kuvvetleri’ne, geri kalanları ise İtalyan Hava Kuvvetleri’ne teslim edildi.

Kanada ve Japonya F-104’leri

Kanada üretimi CF-104’ler

CF-104 öncesi ve F-104 ihalesi

1950′ li yılların sonuna doğru Kanada hükümeti NATO’daki nükleer görev anlamında değişiklik yoluna gitti. Bu nükleer görev değişikliği kapsamında envantere nükleer saldırı kabiliyetli uçak araştırılmaya başlandı. Aynı zamanda Kanada Kraliyet Hava Kuvvetleri (RCAF) envanterinde gündüz avcısı olarak görev yapan F-86 Sabrelerin değiştirilmesi gerektiği görüldü. Kanada’nın açtığı ihaleye İngiliz üretimi Blackburn Buccaneer, Fransız üretimi Dassault Mirage IIIC, İtalyan üretimi Fiat G.91, Amerikan üretimi Grumman Super Tiger, Lockheed F-104G Starfighter, Northrop N-156 ve Republic F-105 Thunderchief uçakları katıldı.

Kanada Kraliyet Hava Kuvvetleri (RCAF) ilk olarak Avro Canada Orenda Iroquois motoruyla donatılmış F-105 savaş uçaklarını tercih etti. Fakat uçağın dönemine göre yüksek maliyetlerinden ötürü alım yapılamadı.

Kanada hükümetinin lisans altında üretimi için çıkardığı yasadan ötürü Montreal merkezli Canadair ile işbirliği olan Lockheed firmasının teklifini kabul etti. 14 Ağustos 1959’da Canadair, Lockheed lisansı altında Kanada Kraliyet Hava Kuvvetleri (RCAF) için 200 uçak üretimi sözleşmesini imzaladı. Buna ek olarak, Canadair, Batı Alman Hava Kuvvetleri’ne yönelik Lockheed tarafından inşa edilen 66 adet F-104G için çeşitli parçalar üretme sözleşmesi de imzaladı.

Tasarım ve Operasyonel Kullanımı:

Kanada Kraliyet Hava Kuvvetleri (RCAF) için üretilen F-104 Starfighter ‘ler başlangıçta CF-111 olarak adlandırılırken, daha sonra CF-104 Starfighter olarak adlandırıldı. CF-104 ‘ler temel olarak F-104G’ye benziyordu fakat, CF-104 ‘ler nükleer saldırı ve keşif rolü için modifiye edildi. Kanada üretimi olan CF-104 ilk uçuşunu 26 Mayıs 1961 tarihinde gerçekleştirdi. Tek koltuklu CF-104 ‘lere CF-104A, çift koltuklu eğitmen versiyonuna ise CF-104D adı verilmiştir.

F-104G’ler havadan havaya ve havadan yere saldırı kabiliyeti olan Autonetic NASARR F-15A-41 radarı ile donatılmıştı. Kanada’nın elindeki CF-104’ler ise sadece havadan yere saldırı yeteneğine sahip R-24A NASARR radarıyla donatılmışlardı. Keşif rolünü iyileştirmek için ventral şekildeki keşif podunun içine 4 adet Vinten üretimi kamera takılmıştır. CF-104’ün F-104G’den diğer farklılıklarına bakacak olursak çıkarılabilir yakıt ikmal probu, M61A1 topunun kaldırılması ,daha büyük lastiklere sahip iniş takımları göze çarpan ilk farklılıklardı. Bunlara ek olarak CF-104’lerin burnunun altına ve egzoz çıkışının iki yanına RWR antenleri takıldı.

CF-104’ün Nükleer Saldırı Kabiliyeti:

CF-104’ü diğer F-104′ lerden ayıran en büyük özelliği kesinlikle nükleer saldırı yapabilmesidir. Yukarıda anlattığım gibi Kanada Kraliyet Hava Kuvvetleri (RCAF) NATO’daki nükleer görev sorumluluğunu yeniden değişip/tanımlamasından ötürü F-104’ler nükleer bomba yeteneğine sahip olarak üretildiler. İlk olarak alçak irtifa saldırısı/keşif amaçlı kullanılan F-104’lere NATO görevleri için B28, B43 ve B57 nükleer bombaları sertifiye edildi.

Kanada Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne ait CF-104’ler NATO taahhütleri kapsamında 1962 yılının sonunda Avrupa’ya konuşlandırılmaya başlandı. Başlangıçta 8 CF-104 filosu Avrupa’ya konuşlandırıldı. Bu sayı 1967 yılında altıya indirildi. 1970 ise CF-104 filo sayısı üçe indirildi. 1971’e kadar CF-104’ler NATO’da nükleer saldırı görevini üstlendi. Kanada 1972 yılında bu görevden çıkan CF-104’lerin burun bölgesine tekrar M61A1 Vulcan makineli topu yerleştirdi.

Japonya Üretimi F-104J’ler

F-104J Alımının Sebepleri ve Alım:

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Amerika’ya yanaşan Japonya NATO üyesi olmaması rağmen 1950’li yılların sonuna doğru artan Sovyet/Çin bombardıman uçaklarının tehdidini hissetmeye başladı. T-33A uçağının Japonya’ya satışıyla birlikte Amerikan uçak üreticileri için Japonya pazarı oluştu. 1957 yılında FX programı kapsamında Japonlar Amerika Birleşik Devletleri’ne gözlemciler gönderdi. Çalışmalar kapsamında isterler belirlendi. Mach 2 hıza çıkabilen, yaklaşık 8 dakika içinde 15.500 irtifaya ulaşabilen, savaş menzili 380 km den fazla bir jet istendi. Başlangıçta G-98 prototipi düşünülse de F-104’de karar kılındı ve F-104’lerin lisans altında üretilmesi için sözleşme imzalandı. İlk üç F-104J tamamen Lockheed tesislerinde üretildiler. Japonya için üretilen ilk F-104J ilk uçuşunu 1 Haziran 1961’de Amerika’da Lockheed tesislerinde yaptı. Amerikada üretilen F-104J’ler sökülüp Mitsubishi’nin Komaki Fabrikası’na gönderildiler, burada uçaklar yeniden montajlandı ve F-104J Japonya’daki ilk uçuşunu 8 Mart 1962’de yaptı. Toplamda 210 adet F-104J üretildi.

F-104J’nin Teknik Özellikleri

F-104J’ler temel olarak F-104G ile benzerdi. Fakat farklılıklar mevcuttu. Öncellikle Japon F-104J’leri Ishikawajima-Harima’nın lisansı altında inşa edilen Japon yapımı J-79-IHI-11A motorundan güç alıyordu. Uçağın bombardıman özelliği ise yok denebilecek kadar azdır. Amerika Birleşik Devletleri’nin isteklerine paralel olarak M-2 bombalama bilgisayarı uçaktan kaldırılmıştır. F-104J sadece havadan havaya saldırı yeteneğine sahip olan Autonetics NASARR F-15J-31 radarıyla donatılmıştır. Üretilen uçaklar başlangıçta M61A1 makineli topu sökülmüş halde teslim edilmiştir. İlerleyen zamanlarda ise 210 uçaktan sadece 160’ına M61A1 makineli topu takılmıştır. Makineli topa sahip olmayan F-104J’lerde bu boşluğa yakıt tankı konulmuştur. Ayrıca havadan yere roket podlarının kızılötesi nişan silah sistemleri sökülmüştür.

F-104DJ ise F-104J savaş uçağının iki kişilik eğitim versiyonudur. Japonya’da sıfırdan hiçbir F-104DJ üretimi yapılmamıştır. F-104DJ ler Lockheed tarafından Amerika’da üretilerek Japonya’ya teslim edilmiştir.

1981 yılından itibaren Japon F-104J’lerinin yerini Mitsubishi üretimi F-15J ve F-15DJ’ler almaya başladı. 207. Hiko-Tai filosuna bağlı son F-104J son uçuşunu 19 Mart 1986’da yaptı.

Uçakların emekli edilmesinden sonra Tayvan Hava Kuvvetleri (ROCAF) “ALISAN 9 ” projesi kapsamında 22 F-104J ve 5 F-104DJ aldı. Bu uçaklar sonrasında hedef uçak olarak kullanıldı.

TÜRK HAVA KUVVETLERİ’NDE F-104 DÖNEMİ

F-104 Starfighter ve Fiat G-91 Çekişmesi

Türkiye 1960’lı yıllarda Hava Kuvvetlerini güçlendirmek ve modernize etme amaçlı alımlar yapmaya başladı. 1960’lı yıllarda Türkiye’ye iki uçak üzerinde yoğunlaştı. Bu uçaklardan biri F-104 diğeri ise Fiat G-91 idi. F-104’ü zaten anlattığımdan kısaca Fiat G-91’i açıklayacağım

Fiat G-91 Kore Savaşı’ndan sonra basit ve hafif uçakların daha iyi olduğu inancı çerçevesinde tasarlanmış bir uçaktı. Fiat G-91 çoğu Amerikan uçağından daha ucuz, işletme maliyeti düşük ve basit uçaktı. Çoğu çim/toprak pistten veya otoyollardan kalkabiliyordu. Fakat elektronik ekipmana sahip olmadığı için sadece açık havalarda ve gündüz saatlerinde etkiliydi. Bunlara ek olarak subsonic yani ses altı hızlarda uçan bir uçaktı.

İlk olarak 1958 yılında Fiat G-91 alımı düşünüldü hatta ödemenin 1/7 si yapıldı. Ayrıyeten Türkiye’nin Batı Almanya için mühimmat üretmesi karşılığında savaş uçağı alınması kararlaştırıldı.

Fakat 1961 yılında dönemin Türk Dışişleri Bakanı Selim Sarper, Avrupa Müttefik Güçleri Yüksek Karargahı (SHAPE) komutanı General Lauris Norstad’a Türk Genelkurmay Komutanlığının çok kısa menzilli, sadece konvansiyonel saldırı kabiliyete sahip ve yakın destek rolüyle sınırlı olan Fiat üretimi G-91’i istemediğini ve bunun yerine Türkiye’nin F-104’leri istediğini belirtti.

Türkiye’nin F-104’ü seçmesinin ve temel nedenlerinden biri, Türkiye’nin ABD ve askeri yardımlara büyük ölçüde bağımlı olmasıdır. Türkiye askeri yapısını ABD ve NATO’ya entegre ettiğinde savunma planlama yeteneğini büyük ölçüde kaybetmişti. Bunun sonucu olarak Türkiye’nin savunma ihale kararları çoğunlukla MAP (Askeri Yardımlar) ve diğer ülkelerin Türkiye’ye askeri yardımı yoluyla alınan kararlara uygun olarak alınmıştır. 1960’larda ve 1970’lerde Türkiye tarafından tedarik edilen tüm uçaklar incelendiğinde İtalya’dan satın alınan F-104S ve FMS (Yabancı Askeri Satışlar) yoluyla tedarik edilen F-4E Phantom’lar hariç tüm uçakların MAP (Askeri Yardımlar) kapsamında alındığı görülür.

İlk F-104 ‘LER

Türkiye, Karşılıklı Yardım Programı (MAP) finansmanı ile F-104 Starfighter ‘ı alan ilk NATO ülkelerinden biridir.

F-104’lerin gelişine hazırlık olarak 25 Mart 1963’te 4. Ana Jet Üs Komutanlığı olan Mürted’de 144. Kurt Eğitim Filo/Kıt’ası kuruldu. 10 Mayıs 1963’de ilk 15 F-104G deniz yoluyla Türkiye’ye getirildiler. Temmuz 1963’de iki adet TF-104G geldi. 1964 yılında ise Canadair üretimi 18 adet F-104G ve 3 adet F-104G alındı. Bu uçaklara ek olarak 1968 yılında Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri stoklarında bulunan 3 adet F-104G ve 1 adet TF-104G teslim alındı. Bu uçaklar 4. Ana Jet Üs Komutanlığındaki 141,142 numaralı filoları ve 144 numaralı filoyu/kıt’ayı donattılar.

İspanyol F-104 ‘leri ve İstanbul Teknik Üniversitesindeki F-104G

Kırımsız İspanyol F-104 ‘leri

İspanya Hava Kuvvetleri’de F-104 Starfighter ‘ları tıpkı diğer Avrupa ülkeleri gibi Askeri Yardım Programı (MAP) kapsamında aldı. İspanya Hava Kuvvetleri envanterine 18 adet Kanada’da üretilmiş F-104G ve 3 adet Lockheed üretimi TF-104G savaş uçağı envantere girdi. Uçaklar 1972’ yılında F-4 Phantom II savaş uçağı ile değiştirilmeye başlanınca envanterden çıkarılmaya başlandı. Envanterden çıkarılan uçaklar Yunanistan ve Türkiye’ye hibe edildi. Buna ek olarak İspanya Hava Kuvvetleri envanterindeki F-104 Starfighter ‘ler 17.000 saatlik operasyonel kullanımda hiç kaza/kırıma uğramamıştır.

İspanyol Hava Kuvvetleri envanterindeki 9 adet F-104G 1972 yılında, 2 adet TF-104G ise 1973 yılında Türkiye’ye teslim edildi. Uçaklardan 5 adet F-104G Balıkesir 191. Filoda , 4 F-104G ve 2 adet TF-104G ise 141. Filo ve 144. Eğitim filosu/kıt’asında görev yapmıştır.

Arılı Üniversitenin Yıldız Savaşçısı

Özellikle bulunduğum okul olan İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak Uzay Bilimleri Fakültesi önünde bulunan F-104 Starfighter ‘a ayrı bir paragraf vermesem olmazdı.

UUBF önünde bulunan F-104G ilk uçuşunu 30 Kasım 1964 tarihinde yapmıştır. Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri (USAF) envanterine 15 Ocak 1965 tarihinde girmiştir. USAF envanterine girmesinden kısa bir süre sonra 06 Haziran 1965 tarihinde İspanyol Hava Kuvvetleri envanterine girmiştir. 31 Mayıs 1972 de İspanyol Hava Kuvvetleri envanterinden çıktıktan hemen sonra Türk Hava Kuvvetleri envanterinde göreve başlamıştır. 1985 yılında envanterden çıkmıştır.

Uçak envanterden çıkarıldıktan sonra 1990-1996 yıllarında Eskişehir 1. Anajet Üssü ‘nde çürümeye terk edilmiştir.

Bu F-104G eskiden UUBF’nin binasının olmamasından ötürü 1996 yılında GAF kamuflajlı halde Fen Edebiyat fakültesinin önüne koyuldu. 2003 yılında UUBF kendi binasına taşınınca F-104 Starfighter Fen Edebiyat fakültesi önünde kaldı. 2006 yılına kadar Fen Edebiyat fakültesinde çürümeye terkedildi.

2006 yılında uçak restore edildi. GAF kamuflajı silinerek bugünkü hali olan Southeast Asia (SEA) kamuflajla boyandı.

Künye

Model: F-104G
USAF Seri Numarası: 63-12733
Kod Numarası: 6085
İlk Uçuş Tarihi: 30.10.1964
ABD Hava Kuvvetleri Envanterine Giriş Tarihi: 15.01.1965
İspanyol Hava Kuvvetleri Envanterine Giriş Tarihi (MAP yardımı kapsamında): 06.06.1965
İspanyol Hava Kuvvetleri Seri Numarası: C.8-15/32733
İspanyol Hava Kuvvetleri Kodu: FG-733
İspanyol Hava Kuvvetleri Envanterinden Çıkış Tarihi: 31.05.1972
Türk Hava Kuvvetleri Envanterine Giriş Tarihi: 05.06.1972
Türk Hava Kuvvetleri Kodu: 4-733
Türk Hava Kuvvetleri Kuyruk Numarası: 62-733
Türk Hava Kuvvetleri Envanterinden Çıkış Tarihi: 18.05.1985

Görev Yaptığı Birlikler:

İspanyol Hava Kuvvetleri:
06.06.1965 – 1967: 161 Escuadrón, Torrejon Hava Üssü (çağrı kodu: 161-25)
1967 – 1968: 104 Escuadrón, Torrejon Hava Üssü (çağrı kodu: 104-25)
1968 – 25.03.1971: 104 Escuadrón, Torrejon Hava Üssü (çağrı kodu: 104-15)
25.03.1971 – 31.05.1972: 122 Escuadrón, Torrejon Hava Üssü (çağrı kodu: 104-15)

Türk Hava Kuvvetleri:
05.06.1972-18.05-1985 4. Ana Jet Üssü 141. Filo

İtalyan F-104S’leri Türk Hava Kuvvetleri Envanterinde

F-104S lerin alımını incelemek istiyorsak biraz geçmişe Kıbrıs Barış Harekatına gitmemiz gerekiyor.

Kıbrıs Barış Harekatında yoğun olarak kullanılan F-104’ler gittikçe yıpranmaya başladı. Hem ambargonun olmasından ötürü yedek parçaların alınamaması hem de yoğun kullanım F-104 filolarını olumsuz etkilemeye başladı. Türkiye o dönem iki filoluk F-4E siparişi yapmış olsa da ambargodan ötürü uçakların alınamıyordu. Hava Kuvvetleri Komutanlığının güç seviyesini yukarda tutabilmek için stop-gap bir alım gerekliliği oluştu.

Bu stop-gap alımda F-104S’lerin seçilmesinde iki temel neden vardı. Bu nedenlerden ilki uçağın hali hazırda Hava Kuvvetleri envanterinde olmasından ötürü altyapı, destek tesisleri, eğitim ve operasyon prosedürlerinde minimum veya hiç değişiklik yapılmadan kullanılabilmesiydi. İkinci neden ise satıcı ülke olan İtalya’nın sözleşme imzalanır imzalanmaz 6 uçağı İtalyan Hava Kuvvetleri stoklarından gönderebileceğini belirtmesiydi.

Türk Hava Kuvvetleri’nin satın almış olduğu F-104S’ler, fabrika çıkışı olarak av-bombardıman görevi yaptığı için topu vardır. Türkiye’nin F-104S sipariş ettiği dönemde, Kıbrıs Barış Harekatı yüzünden silah ambargosu altında olması sebebi ile F-104S’lerin sadece önleme değil, av-önleme / bombardıman görevinde de kullanılması istenmiştir.

BORA I Projesi

142. Filo Bora 1 projesi kapsamında 18 adet F-104S alınması planlandı. F-104S’ler İtalya’dan Türkiye’ye Türk Pilotlar tarafından getirildi. Fakat Türkiye ve Yunanistan arasında artan gerilim nedeniyle, Hava Kuvvetleri Yunanistan’dan daha fazla izin almak istemedi. Bu yüzden Akdeniz’i çaprazlayan değişik bir rota izledi. Uçaklar Libya Tobruk’a uçtuktan sonra buradan Türkiye’ye uçtular. Uçaklar geldikten sonra F-104S lerin  ilk filosu olan 142. Filo önleme rolünden Av/Bombardıman rolüne geçti.

4. Ana Jet Üs Komutanlığındaki 142. Filo ilk F-104S kullanıcısı filo oldu. 142. Filonun F-102/TF-102A ları ise 182. Filoya transfer edildi. 142. Filo ilk F-104S’i 18 Aralık 1974’de aldı. Bora 1 projesinin son uçağı olan F-104S ise 10 Mayıs 1975’te 142. Filoya teslim edildi.

Not: Bora 1 projesinin ilk 6 uçağının ücreti Libya tarafından ödenmiştir.

Bora II Projesi

Kıbrıs Barış Harekatı’ndan sonra uygulanan silah ambargosu Türkiye’yi ilave F-104 alma yoluna yöneltti. Hava Kuvvetleri başka bir filo için daha F-104S alımına karar verdi. Uçakların Balıkesir 9. Ana Jet Üs komutanlığında görev yapması planlandı. 21 Ekim 1975 te 193. Filo tekrardan aktif hale getirildi. Bora II projesi kapsamında ikinci bir parti alım yapıldı. Bu alımda 18 adet F-104S alında ve bu uçaklara ek 4 uçakta yıpranan uçakların yerine ikame edilmek üzere alındı. İlk 2 uçak 21 Ocak 1976 da 193. Filoya teslim edildi. Uçaklar gene Libya üzerinden geldiler. Uçaklar teslim edilirken bir uçak ağır kum fırtınası yüzünden ağır hasar gördü ve onarım için tekrar Aeritalia’ya geri döndü.

192. Filo diğer filoları beslemek için kapatıldı. 192. Filonun F-5’leri diğer filolara dağıtıldı. 193. Filonun söndürülüp F-104S Starfighter’ ler 192. Filoya kaydırıldı.

1980 yılına gelindiğinde ise her Ana Jet Üssünün bir uçak üzerine yoğunlaşması kararı alındı. Bu yüzden 142. Filoya bağlı F-104S’ler 191. Filoya kaydırıldı. 191. Filonun KLU(Hollanda) F-104G’leri ise 142. Filoya kaydırıldı. 142. Filo tekrardan önleme filosu oldu.

F-104S’lerin emekliliği

1980’lerin başında Türk Hava Kuvvetleri envanterine NATO müttefiklerinden F-104’ler girmeye başladı. Bu arada Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki iki F-104S filosu hızlı şekilde yıpranmaya başladı. Yıpranan uçaklar 191. Filoda tek çatı altında toplandı. 192. Filo ise Norveç, Belçika ve Almanya’dan gelen F-104G ve TF-104G’lerle donatıldı.

Kariyerinin sonuna kadar F-104S’ler 191. Filoda görev yaptı. Uçaklar 1993 yılında emekli oldu. Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki F-104S’ler şaşırtıcı şekilde F-104G ve CF-104 ’lerden daha erken emekli oldu. Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki F-104S’lerin erken emekli olmasının birkaç nedeni vardır. İlk olarak F-104S aslında bir stop-gap alımdı ve asla kuvvetin omurgasını oluşturan bir uçak değildi. İkincisi F-104S’ler aviyonik sistemler ve motor olarak daha iyi olsa da komponent kalitesi ve güvenilirlik açısından F-104G’den daha kötüydü. Bunlara ek olarak uçakların yüksek yıpranma oranı ve güvenilirlik sorunlarından ötürü harbe hazır uçak sayısı diğer filolara göre düşük kalmaya başladı. Bu nedenlerden ötürü emekli edilerek yerlerine F-16’lar alındı.

Kanada F-104’leri ve Avrupa F-104’leri

1980 li yılların başında Türk Hava Kuvvetleri envanterine hem Kanada’dan hem de Belçika, Almanya, Norveç, Hollanda gibi ülkelerde hizmet dışı bırakılan çok sayıda F-104G/TF-104G/RF-104G/CF-104A/CF-104D girmeye başladı.

1981 ile 1983 yılları arasında Belçika’dan 17 F-104G alındı. Bu uçaklar 1987 yılına kadar hizmet verdi.

Ağustos 1980’den Mart 1984’e kadar 22 RF-104, 21 F-104G ve 10 TF-104G Hollanda’dan teslim alındı.

1981 yılının Haziran ve Temmuz aylarında 9 F-104G, 3 CF-104A ve 1 TF-104G Norveç’ten teslim alındı.

1980 yılının Ekim ayından 1988 yılına kadar 170 adet F-104G Almanya’dan teslim alındı.

CF-18’leri envantere alan Kanada’dan 44 CF-104A, 6 adet CF-104D alındı. Uçaklar Almanya’da kapsamlı bir revizyondan geçti.

F-104’lerin Alım Miktarları

F-104’lerin Filolara Göre Kullanımı

Türk Hava Kuvvetleri’nde F-104 kullanımı:

4.Ana Jet Üssü (Mürted)

    144.Filo………………… 25.03.1963/10.06.1968 (191.Filo’ya devir)

    141 Filo………………… 01.08.1964/1980

    142 Filo………………… 1980/1989 (Hollanda Hava Kuvvetleri uçakları)

6.Ana Jet Üssü (Bandırma)

    161 Filo………………… 1981/1989 (Alman Hava Kuvvetleri uçakları)

    162 Filo………………… 1982 /1990(Norveç Hava Kuvvetleri RF-104G’leri)

    163.Filo………………… 1989/1991 (141. ve 142. Filo’lardan devrolunanlar)

8.Ana Jet Üssü (Diyarbakır)

    181 Filo……………….. .1985 /1993 (Kanada Hava Kuvvetleri CF-104G’leri)

    182.Filo………………….1974/1980  /F-104S, 191.Filo’ya devredildi)

    182 Filo………………….1985 /1995 (Kanada Hava Kuvvetleri CF-104D’leri)

9.Ana Jet Üssü (Balıkesir)

    191 Filo ………………….10.06.1968/1980 (F-104G)

    191.Filo…………………..1980/1993 (182.Filo’dan devralınan F-104S’ler)

    192.Filo………………….. 1976/1980 (F-104S)

    192 Filo………………….. 1980/1992 (Alman Hava Kuvvetleri F-104G’leri)

    193.Filo………………….. 1983/1994 (Belçika Hava Kuvvetleri F-104G’leri)    

Şahin Filo(OCU)……… 1981/1987 (Norveç Hava Kuvvetleri uçakları),

F-104 Kamuflajları

Son Uçuş:

F-104’ler F-16’ların envantere girmesiyle peyderpey emekli edilmeye başlanmışlar. Türkiye’de ise son uçuşunu 20 Haziran 1994 tarihinde yapmıştır. 182. Filo CF-104’leri bu tarihte emekli ederek son F-104 filosu olmuştur. 1996 tarihinde ise F-16’ya geçiş yapmaya başlamıştır.

Önceki F-5 yazıma buradan ulaşabilirsiniz

Teşekkür: 916-Starfighter sayfasına özel teşekkürlerimi sunarım.

Thanks: Special thanks to the 916-Starfighter page.